بررسی مقایسه‌ای آماس رحم و آماس کلیه و درمان آنها در کتاب هدایه‌المتعلمین با پزشکی نوین

کتاب «هدایه‌المتعلمین فی‌الطب» قدیمی‌ترین کتاب فارسی پزشکی است که تاکنون به دست ما رسیده است. در این کتاب هر بیماری در یک تک نگار جداگانه شرح داده شده و سپس درمان آن نیز آمده است. آماس رحم و آماس کلیه از بیماری‌هایی هستند که در این کتاب به صورت گسترده شرح داده شده‌اند. این تحقیق به منظور بررسی تطبیقی علایم و نشانه‌های این دو بیماری با آنچه در پزشکی نوین نوشته‌اند و مقایسه الگوی درمان آنها با پزشکی نوین انجام پذیرفته است. به این منظور مطالعه تطبیقی برای شناسایی این دو بیماری سنتی و داروهای گیاهی تجویز شده در آنها صورت گرفت و اثرات مبتنی بر شواهد امروزی گیاهان مورد تجویز با اثرات سنتی آنها مقایسه شد. بر اساس مطالعات انجام شده، آماس رحم در مراحل ابتدایی با بیماری التهاب لگنی و در مرحله نهایی با دمل لوله‌ای تخمدانی tubo-ovarian abscess مشابهت نشان داده و آماس کلیه در مرحله اول با التهاب کلیه و لگنچه pyelonephritis، در صورت پیشرفت بیماری با دمل درون کلیوی intrarenal abscess یا دمل پیراکلیوی perirenal abscess و در مرحله آخر با نارسایی کلیه renal failure مطابقت داشت. درمان این بیماری‌ها بر پایه کاربرد گیاهان دارویی قرار داشته که با درمان‌های پزشکی نوین تفاوت بسیار دارد. در هر صورت، اثرات ضدالتهابی و ضدمیکروبی این گیاهان برابر با تحقیقات جدید از کاربرد سنتی آنها پشتیبانی می‌کند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد اطبای سنتی ایران دیدگاه خردمندانه ای نسبت به بیماری‌های عفونی داشته‌اند. از منظر اتنوفارماکولوژی، گیاهان مورد استفاده این طبیبان برای یافتن داروهای جدید ضدمیکروب و ضدالتهاب قابل تحقیق‌اند.